در سالهای اخیر و در اوج تحریم ها صنعت فولاد از استخراج سنگ آهن تا ریخته گری ، نورد و در نهایت فروش و صادرات ، سهم بالایی در ایجاد اشتغال ، ارز آوری و تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است.

صنعت فولاد در تحریم ها

در سالهای اخیر که تحریم های بی سابقه گریبانگیر اقتصاد کشور شد ، عدم فروش نفت و اثر پذیری بالای صنایع نفتی از تحریم ها باعث شد تا صنایع فولادی نقش برجسته تری در صادرات  و ارز آوری ایجاد کنند.

اگر چه بخشی از تحریم ها شامل صنایع فولادی کشور شد و بسیاری از غول های فولادی کشور نیز شامل تحریم ها شدند اما صنعت فولاد یکی از صنایعی بود که تحریم ها نسبت به دیگر صنایع تاثیر کمتری بر روی آن گذاشت.

از آنجا که هدف از اعمال تحریم ها بالا بردن هزینه های تولید می باشد ، ایالات متحده آمریکا با تحریم چند شرکت فولادی به دنبال ایجاد محدودیت در تامین قطعات و تجهیزات و عدم همکاری شرکت های بین المللی با شرکت های فولادی کشور بود اما به جرات میتوان گفت که شرکتهای فولادی کشور ، جزو شرکتهایی بودند که در دوران تحریم ، به خوبی توانستند این محدودیت ها را مدیریت کنند.

تحریم ها باعث شد تا اغلب شرکت های فولادی با برقراری ارتباط صنعت با بخش های فناوری و شرکت های دانش بنیان به بومی سازی بسیاری از تجهیزات مورد نیاز خود بپردازند و   محصولاتی که پیش از این وارداتی بودند را در داخل کشور تولید کنند.

در واقع آمار نشان میدهد در حوزه بومی سازی ، شرکت های فولادی موفق عمل کردند و این امر علاوه بر بی تاثیر کردن تحریم ها مانع خروج ارز از کشور شد.

اشتغالزایی در صنعت فولاد

اشتغال و کارآفرینی نقطه کانونی در فرآیند توسعه اقتصادی تلقی می شود و به طرز غیرقابل انکاری به رشد اقتصادی کمک می کند و به همین دلیل نیز این حوزه به صورت ویژه مورد توجه دولتمردان و سیاستگذاران قرار می‌گیرد. چرا که هدف اصلی اشتغال ایجاد ارزش است و با استفاده بهینه از منابع به توسعه متوازن کشور کمک می‌کند.

از آنجا که صنعت فولاد یکی از وسیع ترین صنایع است ، این صنعت و صنایع وابسته به آن از معدن گرفته تا نورد و مصرف فولاد در صنایعی مثل صنعت ساختمان ، خودرو سازی ، ماشین آلات ، لوله سازی ، تجهیزات حمل و نقل ، لوازم خانگی و … گستردگی بالایی دارد ، نقش قابل توجهی در ایجاد اشتغال دارد.

طبق استانداردهای بین‌المللی اشتغال در صنعت فولاد و صنایع وابسته به آن به گونه ای است که هر دو فرصت شغلی مستقیم در این صنعت، به طور میانگین ۱۳ فرصت شغلی را در دیگر بخش‌های زنجیره تامین تا توزیع ایجاد می‌کند.

بر اساس اظهار نظر بسیاری از کارشناسان اشتغال زایی صنعت فولاد و صنایع وابسته در کشورمان از استانداردهای جهانی بالاتر است یعنی در شرایطی که موضوع بیکاری و عدم اشتغال جوانان در کشور تبدیل به یک معضل اجتماعی و سیاسی گردیده و ایجاد اشتغال جز وعده های هر مسئولی در کشور شده است ،  بسیاری از جوانان در این صنعت مشغول بکار میباشند.

سهم‌ صنعت فولاد در ارز آوری و تولید ناخالص داخلی

طی یک دهه اخیر سهم صنعت و معدن از تولید ناخالص داخلی از روند افزایشی برخوردار بوده و از حدود ۱۵ درصد به بالای ۲۲ درصد رسیده است.

بر اساس آمار‌های جمع‌آوری شده، سهم صنعت فولاد از تولید ناخالص داخلی، ۹۵ هزار میلیارد دلاری در سراسر جهان است که سهم کشور ما در حدود ۲.۱ درصد از سهم کل است.  بنابراین می‌توان آن را از شاخص‌های توسعه یافتگی دانست.

همچنین در حوزه صادرات طبق آمارها که از ۴۸ میلیارد دلار صادرات کشور در سال گذشته، ۱۳ درصد سهم فولاد بوده است. در سال ۱۳۸۹، قریب به ٩ میلیارد دلار واردات فولاد داشته‌ایم که امروز این عدد به صادرات تبدیل شده است و این نشان دهنده روند صعودی این صنعت در ارز آوری برای کشور آن هم در شرایط تحریم است.

شرایط مساعد کشور برای توسعه صنعت فولاد

سه فاکتور مهم برای توسعه شرکتهای فولادی آب ،انرژی و دسترسی آسان و ارزان به سنگ آهن است.

کشور ایران با موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آبهای آزاد و همچنین دارا بودن انرژی و معادن سرشار از سنگ آهن شرایط مساعدی برای توسعه صنایع فولادی دارد.

در واقع ایران جزو معدود کشورهایی است که هم معدن سنگ آهن، هم انرژی ارزان و در دسترس دارد. از طرفی دسترسی به آب های بین المللی رقابت پذیری کشور را در مقایسه با سایر کشورها به شدت افزایش داده است.

این عوامل باعث میشود تا هزینه های تولید در این صنعت ارزان تر و توسعه آنها نیز آسان تر گردد.

لزوم توجه ویژه دولت به توسعه در صنعت فولاد

در پایان باید گفت ؛ چنانچه مسیر برای توسعه صنایع فولادی هموار گردد و موانع پیش روی تولید و صادرات در این حوزه مثلا ابلاغ بخشنامه های محدود کننده برداشته شود به جرات میتوان گفت : صنعت فولاد میتواند جایگزین نفت در اقتصاد کشور شود.

همچنین توسعه صنعت فولاد میتواند ضامن سیاست‌های توسعه اقتصادی و تحقق بخشیدن حمایت از تولید باشد. از این رو نقش برنامه‌های توسعه‌ای و سیاستگذاری‌ها توسط دولت‌ها در صنایع فولادی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار می‌باشد.

مهدی قمر_مدیرمسئول رسانه جهان فولاد