✍️امیر قنبرزاده
با استفاده از مقاله دکتر ماهور گیلانی، دکترای مدیریت رسانه

تا سالهای اخیر باور غالب این بود که توسعه مفهومی فقط و فقط اقتصادی دارد؛ به عبارت دیگر، توسعه فقط جنبه اقتصادی دارد و شهر ها و کشورها در جهت دستیابی به توسعه، به تقویت اقتصاد خود میپرداختند و در بخش گردشگری نیز فقط به مسائل اقتصادی و کمتر به مسئله فرهنگ توجه میشد

گردشگری پدیده‌ای چند وجهی و موضوع مطالعه بین رشته‌ای علوم مختلف همچون اقتصاد، مدیریت، بازاریابی، مردم‏شناسی، انسان‏شناسی، روان‏شناسی، تاریخ، جغرافیا، علوم سیاسی و جامعه‏شناسی است. درم فرآیند پیچیدۀ اجرایی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی گردشگری، نیازمند اتخاذ رویکردی نو در جامعه است.

انسان محور بودن این صنعت، موجب نقش پررنگ عامل انسانی در کم و کیف توسعه و افول آن است؛ بنابراین تصمیم گیری، سیاست‏گذاری، برنامه‏ریزی و مدیریت گردشگری بدون توجه به وجوه انسانی، اجتماعی و فرهنگی گردشگری با خسارت های فراوان روبه‏رو میشود

گردشگری فعالیتی اجتماعی و براساس انتخاب فرد و متأثــر از فرهنگ اســت، اکنون مشخص شده اســت که مبنای هر نوع توسعه و نه تنها توسعه گردشگری، توسعه فرهنگی است؛ و در پاسخ به این پرسش که فرهنگ یک جامعه چگونه میتواند درمقوله توسعه نقش آفرینی کند؟ میتوان گفت رفتارهای اقتصادی، سیاســی و فرهنگی کــه در نهادهای یک جامعه تثبیت شده اند، نقش عظیمی در فرآیند توسعه آن جامعه ایفا میکنند.

در امر توسعه گردشگری نیز با هر رویکردی که صورت پذیرد مهمترین زیرساخت فراهم کردن و تقویت بسترهای فرهنگی است و گام اول در این زمینه شناخت و ارزیابی تاثیرات فرهنگی (اعم از مثبت و منفی) برای تصمیم گیری در میزان پایداری پروژه‌ها و طرح‌های گردشگری است.

با توجه به اهمیت فرهنگ در مقوله توسعه و به ویژه توسعه گردشگری، لازم است در تمــام سیاســتگذاری ها، برنامه ریزی ها، اقدامــات و فعالیت‌های صــورت گرفته در این حوزه، همــواره بعد فرهنــگ را مورد توجه قرار داد. زیــرا هرگونه برنامه ریزی برای توسعه در هر حوزه‌ای بدون در نظر گرفتن مولفه فرهنــگ اثربخش نخواهد بود و توسعه عرصه‌های گوناگون جامعه بدون توسعه فرهنگ نه می‌تواند مداوم و پایدار باشد، و نه می‌تواند در جهت خودشکوفایی و تکامل انسانی قرار گیرد.

شناخت ابعاد فرهنگی طرح‌های گردشگری نیازمند تدوین پیوستی فرهنگی بوده و متاسفانه عدم وجود پیوست فرهنگی در این حوزه سبب شده تا در برخی موارد مشکلات فرهنگی و اجتماعی برای منطقه ایجاد شود و یا موفقیت طرح به طور کامل حاصل نشود. بنابر این لازم است که ارزیابی فرهنگی طرح‌های توسعه گردشگری، به منظور طراحی، مدیریت و پایش فعالیت‌های توسعه گردشگری از جنبه اجتماعی و فرهنگی برای آن منطقه صورت گیرد؛ که به طور خلاصه میتوان گام‌های اصلی جهت تدوین پیوست فرهنگی در طرح‌ها و پروژه‌های گردشگری را گردآوری اطلاعات فرهنگی، تاریخی و اجتماعی منطقه و همچنین جامعه هدف، شناخت و ارزیابی تأثیرات اجرای طرح و درنهایت تصمیم گیری در مورد مفید یا غیرمفید بودن پروژه ازلحاظ برخورداری از ویژگی‌های توسعه پایداری دانست.

در این بین علاوه بر بررسی فرهنگ‌های موجود، فعالیت‌های فرهنگی و اصلاح باورها و فرهنگ‌های اشتباه و جایگزینی آن و فرهنگ سازی بسیار مهم است که رســانه و مطبوعات با تولید و توزیع مطلوب اطلاعات، نقش مهمی در این زمینه و بالا بردن ســطح اطلاعــات و فرهنــگ دارند. اگر مطالعات دقیق از جامعه و معضلات آن داشته باشیم، میتوان کمبودهای فکری، دیدگاه‌های غلط و موانع مفهومــی و فرهنگی موجود را به جامعه معرفی کرد. در اینجاست که در راستای توسعه همه جانبه گردشگری نقش رسانه‌ها به عنوان یکی از پارامترهای مهم توسعه فرهنگی آشــکار می‌شود و در جامعه با کارکردهای اطلاع رسانی، آموزشی، تفریحی و ســرگرمی خود به توســعه همه جانبــه کمک میکند.